Basiskennis en gebruik van momentsleutels

Momentsleutels zorgen voor veiligheid en ze ontzien schroeven, moeren en schroefdraad op de motor.

Basiskennis en gebruik van momentsleutels
Louis How To Videos

Let op: De video's zijn in het Duits.

Basiskennis en gebruik

Wie zelf wil sleutelen aan zijn motor, kan niet om het onderwerp momentsleutels heen. Want veel schroefverbindingen op de machine moeten met een nauwkeurig gedefinieerde kracht worden aangehaald. Bij te veel kracht kan de schroef stukdraaien of het schroefdraad worden beschadigd. Bij te weinig kracht gaan bijvoorbeeld asmoeren of remklauwbouten een ernstig veiligheidsrisico vormen.

Een momentsleutel garandeert (bij goed gebruik) het juiste aanhaalmoment en daarmee de optimale klemkracht tussen schroef en schroefdraad.

Berekening van het aanhaalmoment

Berekening van het aanhaalmoment

Berekening van het aanhaalmoment

Trouwens: het aanhaalmoment (M) wordt berekend als de radius van de hefboombeweging (r) maal de uitgeoefende kracht (F).

Voor toepassingsgerichte schroefverbindingen in voertuigen geven fabrikanten heel specifieke aanhaalmomenten; deze waarden zijn in het werkplaatshandboek of de bedieningshandleiding van de motor terug te vinden. Het gaat dan bijv. om asmoeren, olieaftapschroeven, remklauwbouten, bouten aan de kroonplaat, cilinderkopbouten en verschillende motorschroeven. Als deze waarden worden overschreden, kan dit leiden tot vervorming of overmatige spanning van onderdelen, kromtrekken van bijv. een afdichtingsvlak, beschadiging van een schroefdraad of afbreken van de bout. 

Bovendien gelden voor normschroeven afhankelijk van de draaddiameter, de spoed, het materiaal en de kwaliteitscategorie algemeen geldende norm-aanhaalmomenten. Dat is een handige richtlijn als er over een schroefverbinding verder geen informatie te vinden is. Zulke waarden zijn bijv. te vinden op het internet, in vakliteratuur of tabellenboeken voor metaal- of motorvoertuigtechniek en beknopt samengevat in onze sleuteltip Basiskennis over schroeven.


De 5 doodzonden voor omgang met momentsleutels

  • NIET DOEN: Laat de momentsleutel na het werk niet op de ingestelde waarde staan, anders rekt de veer uit.
  • NIET DOEN: Draai de momentsleutel niet verder dan de waarden op de schaal, ander rekt de veer uit.
  • NIET DOEN: Plaats er geen kruiskoppeling of verlengstuk tussen, want dat vertekent het aanhaalmoment.
  • NIET DOEN: Haal de momentsleutel niet uit elkaar, want dan worden de gekalibreerde waarden onbetrouwbaar.
  • NIET DOEN: Gebruik de momentsleutel niet om vastzittende schroeven los te draaien, want dat leidt tot beschadigingen. De gekalibreerde waarden kunnen veranderen.

Soorten momentsleutels

Momentsleutels werken volgens verschillende principes. We maken vooral onderscheid tussen 'afleesbare' en 'instelbare' momentsleutels.

Afleesbare momentsleutels

Afleesbare momentsleutels

Afleesbare momentsleutels

De eenvoudigste en voordeligste vorm is gebaseerd op een torsiestaaf, waarvan de verdraaiing ten opzichte van een vaste staaf de waarde op een schaal of meter weergeeft. Bij het draaien van de sleutel moet goed op de weergegeven waarde worden gelet en bij het bereiken van de gewenste waarde moet meteen worden gestopt.

Instelbare momentsleutels

Instelbare momentsleutels

Instelbare momentsleutels

Bij deze momentsleutels moet vóór het gebruik de gewenste waarde worden ingesteld. Zodra die waarde wordt bereikt, wordt een signaal gegeven. Dat kan een hoorbaar of voelbaar signaal zijn ('knak'-sleutel). Het signaal kan ook inhouden dat de sleutel 'doorschiet' ('slipper') of knikt ('knik'-sleutel) of dat het signaal in een display wordt weergegeven.

De meest gebruikelijke momentsleutels zijn 'knak'-sleutels, dus hieronder geven we een nauwkeurige beschrijving van dit soort sleutels en hun gebruik.


De juiste grootte

Momentsleutels zijn er in verschillende grootten voor verschillende aanhaalmomentbereiken. Voor de motor liggen de meeste aanhaalmomentwaarden tussen 3 Nm en 200 Nm. Er is echter geen momentsleutel die geschikt is voor dit hele bereik. Daarom zijn afhankelijk van de toepassing sleutels van verschillende grootten nodig. De bedieningshandleiding bij je motor kan een goede hulp zijn bij het kiezen van geschikte sleutels. Je vindt daarin meestal tabellen met de voorgeschreven aanhaalmomenten.

Praktijktip*

Bij een grote sleutel, bijv. van 20–110 Nm, is het werken in het onderste bereik op de schaal (dus bij 20–30 Nm) nauwelijks voelbaar, wat de nodige concentratie vergt. Wie fouten wil vermijden, kan beter een sleutel van een maatje kleiner (bijv. 6–30 Nm) inzetten, want daarbij is het activeringssignaal veel duidelijker voelbaar.

Gebruik

Het werken met een momentsleutel vereist zorgvuldigheid en een beetje oefening en wennen. Je kunt het beste de volgende tips ter harte nemen. Deze handleiding heeft betrekking op 'knak'-sleutels.

*Trouwens: het assortiment momentsleutels van Louis reikt precies van 3–210 Nm.


Aanpassen van de momentsleutel – aan de slag

Stap 1, afb. 1: Zo is 40 Nm ingesteld

Stap 1, afb. 1: Zo is 40 Nm ingesteld

 01 – Stel de gewenste waarde op de momentsleutel in

Zoek eerst het aanhaalmoment voor de aan te draaien schroef in het werkplaatshandboek of de bedieningshandleiding. Ontgrendel daarna de beveiliging aan het einde van de greep. Door de greep te draaien, kan de waarde als volgt worden ingesteld. 

Eerste voorbeeld: een schroef moet worden aangehaald met 40 Nm. Draai de draaigreep hiervoor net zolang tot de referentierand ter hoogte van de nulstand exact op één lijn staat met de streep van 40 op de schaal.

Stap 1, afb. 2: Nu is 44 Nm ingesteld

Stap 1, afb. 2: Nu is 44 Nm ingesteld

Tweede voorbeeld: een schroef moet worden aangehaald met 44 Nm. Draai de draaigreep weer net zolang tot de referentierand ter hoogte van de nulstand exact op één lijn staat met de streep van 40 op de schaal. Draai de greep nu verder, tot stand 4 op de draaigreep op één lijn staat met de verticale lijn van de schaal. 

Schuif de beveiliging onder aan de greep terug in de vergrendelingspositie. De momentsleutel is nu gereed voor gebruik.


Stap 2: Draai langzaam en continu tot het activeringssignaal

Stap 2: Draai langzaam en continu tot het activeringssignaal

 02 – Schroefverbinding vastdraaien

Nu kun je de vooraf handmatig licht aangedraaide schroefverbinding met de momentsleutel vastdraaien. Zet de momentsleutel hiervoor met een passend opzetstuk (steeksleuteldop of bit-opzetstuk) op de schroef en bedien deze rustig met een continu werkende kracht op de greep van de hendel. 

Het bereiken van het ingestelde aanhaalmoment wordt aangegeven door een voelbare kleine schok met een gelijktijdig 'knak'-geluid. Let goed op deze activering van de sleutel! Draai daarna niet verder vast, anders overschrijd je het ingestelde aanhaalmoment. 

Let op: Je moet de krachtsinspanning na het signaal dus zelf beëindigen, de sleutel doet dit niet automatisch! 

Wanneer je de indruk hebt dat een schroef bij het vastdraaien niet bestand is tegen het aanhaalmoment, 'zacht' aanvoelt e.d., stop dan direct met het verder aandraaien van deze schroef. Waarschijnlijk is in dit geval het schroefdraad defect of het schroefmateriaal te zacht. Controleer de componenten voordat het schroefdraad afbreekt en de schroef eventueel nog slechts moeizaam kan worden gedemonteerd.

Op onderdelen met meerdere parallelle schroefverbindingen, bijv. cilinderkoppen, worden de schroeven stapsgewijs aangehaald: eerst allemaal met een klein aanhaalmoment, dan met een iets meer en pas bij de derde stap met de definitieve waarde. Zo kan het vast te schroeven werkstuk zich gelijkmatig aanpassen, trekt het niet krom en breekt het niet.

Houd er bovendien rekening mee dat sommige onderdelen met meerdere schroefverbindingen in een bepaalde volgorde, bijvoorbeeld kruislings of van binnen naar buiten, moeten worden aangehaald. Werk in dat geval altijd volgens de specificaties van de fabrikant.

Als de momentsleutel zijn werk heeft gedaan, moet je deze ontgrendelen en de afsteldraaigreep zover terugzetten tot de rand met de laagste cijferwaarde op de schaal op één lijn staat, maar niet verder. Alleen in deze stand is de veer binnen in de momentsleutel ontspannen. Iedere langdurige belasting, of het om trekken of druk gaat, maakt dat de veer slap wordt en dat de nauwkeurigheid van de weergave onomkeerbaar verslechtert. 


Meer werk- en onderhoudstips

  • Probeer de sleutel eerst uit op een ongevoelig voorwerp voordat je op je voertuig aan het werk gaat, zodat je vertrouwd raakt met het mechanisme. Zorg dat je went aan het activeringssignaal bij verschillende aanhaalmomenten en controleer of het gereedschap goed werkt.
  • Maak bij werkzaamheden met een momentsleutel geen gebruik van verlengstukken met een kruiskoppeling, want deze geven een vertekend beeld van het aanhaalmoment. 
  • Gebruik de momentsleutel niet als hendel om vastzittende schroefverbindingen los te draaien. Het is geen losdraaigereedschap! Anders kunnen de gekalibreerde waarden van de momentsleutel worden aangetast.
  • Veel momentsleutels zijn niet geschikt om linksdraaiende schroeven aan te halen. Controleer dit eventueel in de gebruiksaanwijzing.
  • Ga voorzichtig om met de momentsleutel, laat hem niet vallen en bewaar hem niet in een vochtige omgeving.
  • Je reinigt een momentsleutel met een doek en eventueel wat fijnolie voor de metalen onderdelen. Uitwendige metalen onderdelen kunnen ook met een spray tegen corrosie worden beschermd. Haal de momentsleutel in geen geval uit elkaar om deze te reinigen of in een reinigingsoplossing onder te dompelen. 
  • De fabrikant heeft het mechaniek van de momentsleutel voldoende gesmeerd. Wanneer de momentsleutel langere tijd niet is gebruikt, dien je de draaigreep meerdere keren te bedienen. Het smeermiddel wordt dan opnieuw over de mechaniek verdeeld.

Het Louis Technisch Centrum

Als je een technische vraag over je motor hebt, neem dan contact op met ons Technisch Centrum. Daar heeft men oneindig veel ervaring, naslagwerken en adressen.

Let op!

Deze tips voor hobbymonteurs vormen algemene handelwijzen die niet van toepassing kunnen zijn op alle voertuigen of alle afzonderlijke onderdelen. Omdat de concrete situatie bij jou ter plaatse sterk kan afwijken, kunnen wij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de toepasselijkheid van de informatie in deze tips voor hobbymonteurs.

Bedankt voor je begrip.

SearchWishlistUser AccountCartArrow LeftArrow RightArrow Right ThinIcon HomeMenuArrowCaret DownCloseResetVISAmatercardpaypalDHLHermesCheckCheck-additionalStarAdd to Shopping Cartchevron-leftchevron-rightSpinnerHeartSyncGiftchevron-upKlarnaGridListFiltersFileImagePdfWordTextExcelPowerpointArchiveCsvAudioVideoCalendar